
Aynı zamanda kompakt şalter olarak da bilinen; Termik manyetik şalter nedir, yapısı ve özellikleri nelerdir konularını incelediğimiz yazı hazırladık.
Termik Manyetik Şalter Nedir ?
Termik manyetik şalter: Devre kesici olarak kullanılan, normal devre şalterleri için devre açma ve kapama yapan bu şalter, aynı zamanda kompakt şalter olarak da adlandırılır.
Beklenmeyen durumlarda, limitör özelliği ile devreyi kesen bir koruma şalteri haline dönüşür. Kompakt şalter olarak bilinen bu ana mekanizma bütün bu işlemleri gerçekleştirir.
Termik manyetik şalterin ingilizceden kısaltması MCCB (Moulded Case Circuit Breaker) şeklindedir. Özellikleri ise:
- 10 – 2500 Amper limitleri arasında nominal akım sağlamaktadır.
- Aşırı yük oluşumunda cihazların korunmasını amaçlar.
- Kesinti 10 k ile 200 k A limitleri arasında olabilmektedir.
Termik manyetik şalterler, sağladıkları koruma aralığı genellikle 10 – 1600 amper arasında olmaktadır. Aşırı yüklenme durumlarına koruma özelliği göstermektedir. Olması gereken kesinti derecesi ise 10 kA ile 200 kA arasındaki değerlerden biri seçilmelidir. Fazla yük ile çalışan ticari ve ya endüstriyel alanlardaki kullanımlar için uygundur. Eğer, nominal akım 100 A’de yüksek olması durumunda kompakt şalter kullanımları seçilmesi daha uygun olabilir.

Termik Manyetik Şalter Özellikleri
Kontaklar, termik manyetik şalterin (tmş şalter) en önemli parçasıdır. Kesicilerde kesilen ve taşınan akım değerleri ile konstrüksiyon durumu hesaplanarak kontak alaşımına karar verilir. Sabit kontaklar için yumuşak yapısı ile gümüş-grafit kullanılır. Hareketli kontaklar için ise sert alaşım içeren gümüş-wolfram kullanımı tercih edilir.
Kompakt şalterler (Termik manyetik otomatik şalter); kabloları, trafoları ve devreye bağlı cihazları koruma işlevi için işletmeler için oldukça önemli bileşenlerindendir. Termik şalter seçimlerinde kalite dikkat edilmesi gereken durumlardan biridir.
Bu şalterin kullanım alanları, enerji dağıtım tablolarının ve nakil hatlarının aşırı akımlara ani kısa devrelere karşı koruma şeklindedir. Bu şalterlerde güvenlik ön plandadır ve gerilim taşıyan tüm kontaklar izole haldedir.
Manyetik Koruma
İki iletkenin birbirine değmesi sonucu veya toprakla teması durumunda bir kısa devre oluşur. Kısa devrede, arada oluşan direnç sıfıra çok yakın olmaktadır. Bu sebeple kısa devre akımı normal değerlerin binlerce katına ulaşabilir. Eğer kısa devre akımına önlem alınmazsa büyük zarar ve tahribata sebep olabilir. Bu zararların önüne geçilebilme için devre açma süresi çok kısa olmalıdır.
Şalterin üzerinde bulunan manyetik elektrik mekanizmasında devre içinde büyük bir manyetik alan indüklemesi olur. Oluşan manyetik alanın meydana getirdiği kuvvetle sabit nüve, hareketli nüveyi kendisine doğru hızla çeker. Hareketli nüve bu hareket esnasında açtırma mekanizmasına çarpma işlemi ile sistemin anında açılmasını sağlar.
Nominal Akım
Bütün devre bileşenlerinin, elektrikle çalışan cihazlar için çalışılabilecek ve üzerinde taşıyabileceği bir akım değeri mevcuttur. Bu değerlere nominal akım adı verilir.
Aşırı Akım
Nominal akım değerlerinden yüksek olan akım değerlerine denir. Aşırı akım sonucu meydana gelen iletken telde oluşan ısınma sebebi ile devrede, devre bileşenlerinde ve kablolarda çeşitli hasarlar oluşabilir ve iş göremez duruma gelebilir.
Kısa Devre Akımı
İki iletkenin veya baranın birbirine teması sonucu direnç sıfıra yakın bir değere düşer. Ohm kanununa göre I= V / R formülüne göre temas anında R nin sıfıra yaklaşması halinde akım sonsuza gider. Bu formül ile görüldüğü gibi I yani akım çok büyük değere ulaşabilir. Kısa devre akımı, nominal akıma göre çok fazla olacağı için elektrik devresinde büyük ve ani tahribat oluşmasına sebep olur.
Bu tür şartellerde yer alan termik ve manyetik korumanın dışında limitör özelliği önemli bir koruma faktörüdür. Limitör özelliği sabit kontağa verilen U formu sayesinde kontaklardan akımlar ters yönde akışını sağlar. Kısa devre sırasında sabit kontak ile hareketli kontak arasında oluşan ters manyetik alan bir itme kuvveti oluşturur. Bu sayede hareketli olan kontak sabit olandan ayrılması sağlanır.
Sabit kontaktan hareketli kontağa doğru meydana gelen akıma Ark adı verilir. Arkın sıcaklığı yüksek değerlere kadar çıkabilir. Bu değerler şalterin zarar görmesine sebep olabilir. Ark, ark boynuzları ile seperatöre doğru iletilmesi sağlanır. Araya ark direncinin de eklenmesi sayesinde kısa devre akımı yüzde 75 oranında azaltılır. Seperatör, arkın sönmesini sağlayan bir yapıdır. Seperatörlerin imalatında kullanılan epoksi maddesinin çıkardığı gaz manyetik alanın sönmesini sağlar. Böylece şalterin ve devrenin bağlı cihazları kısa devre sırasında zarar görmesi engellenmiş olur.
Termik Manyetik Şalter Yapısı

Sabit Kontak
Kompakt şalter limitör özelliği kazandırır. Yatay U şeklinde bir bileşendir. Akımı yüzde 75 oranında sınırlanmasını sağlar.
Hareketli Kontak
Genellikle bombeli bir yapıya sahiptir. Gümüş kontağı sabit kontağa göre yapısı daha sert imal edilir.
Gövde ve Kapak
BMC adı verilen cam elyaf takviyeli polyester reçinesinden imal edilir. Bu maddelerin kısa devre akımlarına karşı dayanıklılığı oldukça yüksektir.
Limitör özelliği, sabit kontağa U şekli verilerek gerçekleştirilir. Kısa devre akımı bu yolla % 75 oranında sınırlanmış olur. Bu sayede 100 kA olan bir kısa devre akımında geçen akım 25 kA akım geçer.
Kompakt şalter düşük gerilim bobini, uzaktan kurma motoru mekanizma, yardımcı kontak blokları, açtırma bobinleri ve şu an bazı şalterle eklenmeyen alarm kontak bloklar imalat sürecinde ilave edilebilen bileşenlerdir.
Termik Manyetik Şalterin motor koruması için kullanılan çeşidinde, elektrik motorları açılış anında kısa süreli çok yüksek akım çekerler. Motor koruma şalterinde, manyetik ayar bölgesi 8x – 12x şeklinde ayar yapılmıştır.
Manyetik Koruma Özelliği
Manyetik koruma, aşırı akımlara karşı manyetik alanın oluşturduğu bir mıknatıslanma ile çalışan mekanik bir düzenek sağlanır. Kısa devre, faz-faz hataları, faz-toprak hatası gibi akımlar, cihazlara ve mekanizmaya ciddi hasar verebilir. İnsan hayatı için ciddi riskler oluşturabilir. Kesilme süresinin çok kısa olması gerekir. Bu sebeple ani bir koruma olan manyetik koruma bir gereklilik olur. Manyetik koruma mekanizmalarının kalibrasyonu yüksek akımlarda oluşan hatalar sırasında devrenin açılması üzere ayarlanır. Bu kalibrasyon sırasında bazı akım türlerine de tepki vermemesi gereklidir. Bu akım türleri, Normal çalışma akımı, Bazı elektrikli cihazlarda normal bir şekilde ortaya çıkan kısa ve normal büyüklükte aşırı akım durumlarıdır.
Termik Manyetik Şalterin Kullanım Alanları
Termik manyetik koruma özellikleri sayesinde termik manyetik (kompakt) şalterler;
- elektrik panosunda kontrol merkezlerinde, telefon santralleri dağıtım şebekelerinde, kompanzasyon panolarında tercih edilebilmektedir.
- Alçak gerilim devre kesici görevi için anahtarlama ve koruma amacı ile kullanılabilmektedir.
Bina, ticari ve endüstriyel alanlarlarda bir pano içine koruma mekanizması sayesinde kullanılır.