Transformatör Nedir ?
Transformatör, iki ya da daha fazla devre arasında yapılan elektrik enerjisi aktarımını, elektromanyetik indüksiyonla gerçekleştirilmesini sağlayan bir sistemdir. Trafolar AC ( alternatif akım) devrelerinde kullanılırlar. Doğru akım devrelerinde trafolar kullanılmaz. Transformatörler frekans değerleri sabit durumda bırakırken, gerilim ve akım değerlerinde istenilen değişiklikleri sağlayabilmektedir. Genellikle akım ve gerilim değerlerindeki değişimler elektrik enerjisinin, aktarımı dağıtımı gibi amaçlar için genellikle kullanılır.
Temel kullanım amacı, devreler arası enerji aktarımını elektromanyetik indüksiyon yoluyla transferini gerçekleştirmektir. Bu işlem sırasında elektrik enerjisinin üretildiği yerden uzaklara aktarımını sağlamak için gerilim yükseltilir. Yüksek akım yöntemi ile transfer sağlanması çok ciddi miktarlarda güç kayıplarına sebep olmaktadır. Güç kayıplarını önüne geçmek ya da azaltamak için gerilim yükseltilirken akım düşürülür.
Transformatör Çalışma Prensibin Nedir ?
Transformatörlerin çalışma prensibi, elektrik enerjisinin bir iletkenden diğer iletkene geçişi manyetik akı aracılığı ile yapılabilmesinden gelmektedir.
Transformatörlerin yapısı en basit şekli ile, iki bobin ve bir nüveden oluşur.Nüvede yer alan bobinlerin birinin üzerine verilen gerilim, nüvenin üzerinde bir manyetik akı oluşmasına sebep olur. Oluşan manyetik akının şiddeti ve yönü sürekli olarak değişir. Bu oluşan manyetik akı, çıkış bobini üzerinde bir gerilim indüklemesini sağlar. Yani özetle, ilk bobine bir gerilim uygulanır, ardından manyetik alan meydana gelir, bu manyetik alan sayesinde diğer bobine enerji aktarımı gerçekleşir. Transformatördeki çıkış (secondary) sarım sayısı, giriş (primary) sarım sayısından fazla ise; çıkıştaki gerilim girişteki gerilimden daha yüksektir.
Transformatör Çeşitleri, Kullanım Alanları
Transformatör Çeşitleri, kullanım amaçlarına, nüve tipine, çalışma ortamına, faz sayısına göre gruplandırılmaktadır.
Kullanım Amacına Göre Transformatör Çeşitleri
Oto Transformatör: Oto transformatörlerde tek sargı hem premier hem seconder olarak kullanılmaktadır. Daha küçük boyutu ile yüksek verimlilik sağlanmaktadır.
Yalıtım (İzolasyon) Transformatörleri: Yalıtım transformatörlerinin amacı gerilim dönüşümü değil, iki devrenin birbirinden yalıtılmasını sağlamaktır.
Alçaltıcı Transformatörler: En yaygın kullanımı olan transformatör tipidir. Seconder sargının gerilimi premierde oluşan gerilimden düşük ise, alçaltıcı tip transformatör kategorisine girer. Cep telefonlarının şarj aletlerinde bu tip transformatörler kullanılmaktadır.
Yükseltici Transformatörler: Bu defa seconder sargının gerilimi premierdeki gerilimden yüksek ise, bu tip transformatörler yükseltici transformatör kategorisinde yer alır. Televizyonlarda , bu tip transformatörler kullanılmaktadır.
Ölçü Transformatörleri: Akım ve gerilim seviyesinin yüksek olduğu yerlerde çeşitli ölçümlerin yapılabilmesi amacı ile üretilen ve kullanılan bu tip transformatörler, ölçü transformatörleri kategorisine girmektedir. Bu trafoların seconder sargılarında yüksek akım ve gerilim değerleri, ölçüm cihazlarının okuyabileceği düzeylere düşürülür. Bu sayede ölçümlerin sağlıklı kolay ve güvenilir olması sağlanır. Bu tip transformatörler de kendi içlerinde, akım ve gerilim transformatörleri olarak ikiye ayrılır.
Nüve Tiplerine Göre Transformatörler
Çekirdek tipi: Çekirdek tipi nüveler, sargıların izolasyonlarının daha kolay olması nedeni ile aşırı güçlü ve yüksek gerilim ile çalışan transformatörlerde kullanılırlar. Çekirdek tipli nüveler tek gözlü ve manyetik nüvenin kesit olarak her yerde aynılık göstermektedir. Trafoların, manyetik nüveyi oluşturan saç parçalarının yerleşimi oldukça önemlidir. Ek yerlerinin üst üste gelmemesi dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biridir.
Mantel tipi: Bu tip nüvelerki sargılar ortada yer alan bacağa sarılmıştır. Ortada yer alan ayağın kesiti yandaki ayak kesitlerinin iki katıdır. Çekirdek tipi nüvelerin tam tersi alanda yani düşük gerilim ve düşük güçlü transformatörlerde kullanılır. Dağıtılmış Tip: Şeklen (+) ya da (X) görünümünü andırır. Sargılar bu defa da orta ayağa sarılmıştır. Dört ayak tarafından kuşatılmaktadır. Dağıtılmış tip nüvelerde kaçak akıların en düşük seviyede olması boş çalışma akımlarının düşmesine de sebep olur.
Çalışma Ortamına Göre Transformatör Çeşitleri
Çalışma ortamına göre transformatör çeşitleri, elektrik enerjisinin kullanıldıkları alanların hemen hemen her yer olması sebebi ile oldukça fazladır. Transformatörler ayrıca boyut olarak da çeşitlilik göstermektedir. Çalışma ortamına göre transformatör çeşitlerine örnek olarak: yeraltı transformatörler, sualtı tipi transformatörler, iç mekan transformatörleri ve platform tipi transformatörler.
Faz Sayısına Göre Transformatör Çeşitleri
Tek Fazlı Transformatörler: Tek fazlı transformatörlerde sadece bir tane premier sargı vardır. Tek girişe sahiptir. Trafoda ise seconder sargı sayısı bir veya birden fazla olabilir.
Çok Fazlı Transformatörler: Çok fazlı transformatörlerde ise premier sargı sayısı 2 veya daha fazladır. Genelde tercih edilen premier sargı sayısı üçtür. Bu tip transformatörler premier sargı miktarına göre kendi içinde kategoriye ayrılır ve adet miktarına göre adlandırılır. Örneğin üç fazlı transformatörler.
İlginizi Çekebilir : Kompanzasyon Sistemi Nedir ?
Twitter Adresimiz İçin Tıklayınız
Facebook Adresimiz İçin Tıklayınız